MỐC SON ĐÁNG TỰ HÀO CỦA VIÊN CHỨC VÀ NGƯỜI LAO ĐỘNG

 BẢO TÀNG TỈNH QUẢNG NINH QUA CÁC THẾ HỆ

Trong suốt chặng đường 65 năm qua, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh - tiền thân là Bảo tàng lịch sử và cách mạng khu Hồng Quảng đã phát huy vai trò của một thiết chế văn hóa tầm cỡ quốc gia trong việc bảo quản, phát huy giá trị di sản và phát triển du lịch. 65 năm qua đi cũng đã ghi dấu nhiều mốc son rất đáng tự hào của các thế hệ viên chức, người lao động của Bảo tàng trong việc học tập và làm theo Bác ra sức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa góp phần kiến thiết nước nhà.

Tượng đài Bác Hồ trên đảo Cô Tô

Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta luôn quan tâm rất sâu sắc đến sự nghiệp bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc. Ngay khi Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời ngày 2/9/1945, để bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hóa đã được Người cụ thể hóa bằng việc ban hành Sắc lệnh số 65/SL ngày 23 tháng 11 năm 1945, hơn hai tháng sau khi nước nhà giành được độc lập. Đây là Sắc lệnh đầu tiên của Nhà nước ta đặt nền móng cho sự nghiệp bảo tồn di sản văn hóa dân tộc. Sắc lệnh được ban hành vào thời điểm đất nước còn muôn vàn khó khăn với giặc dốt, giặc đói, giặc ngoại xâm, điều đó càng thể hiện rõ tầm nhìn xa, trông rộng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.  Sắc lệnh số 65/SL tuy ngắn gọn nhưng súc tích, phản ánh những tư tưởng, quan điểm rất cơ bản, sâu sắc của Nhà nước ta đối với việc bảo tồn di sản văn hóa[1]. Trong công tác bảo tồn văn hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn quan tâm tới việc xây dựng bảo tàng, bởi nơi đây chính là trường học tốt về lịch sử, đích thân Người đã đến duyệt lại nội dung trưng bày Viện Bảo tàng cách mạng trước ngày mở cửa. Con người có thể xây dựng nên rất nhiều công trình mới, nhưng không thể tạo ra di sản, vì di sản là quá khứ, là lịch sử. Đó chính là những hiện vật cần được bảo vệ, giữ gìn. Những lời dạy sâu sắc của Người luôn là điểm tựa tư tưởng và phương hướng hành động cho những người làm công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa ở Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Ninh nói riêng.

Có thể nói, so với giới hạn trăm năm thì 65 năm là cuộc hành trình dài một cuộc đời con người. Đó cũng là hành trình của một bảo tàng có sớm trong cả nước. Thậm chí trước khi thành lập tỉnh Quảng Ninh bảo tàng đã được thành lập. Để có được ngày hôm nay, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đã đi qua hành trình 65 năm xây dựng và trưởng thành với biết bao công sức mồ hôi, trí tuệ và cả ân tình của nhiều thế hệ viên chức và người lao động gửi gắm vào trong đó. Hơn 6 thập niên qua, lớp lớp các thế hệ những viên chức và người lao động của Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đã nỗ lực hết mình trong công tác sưu tầm, bảo quản, trưng bày phát huy giá trị hệ thống di sản văn hóa Vùng mỏ, góp phần diễn giải những nội dung lịch sử, đưa lịch sử đến gần hơn với công chúng, làm cho lịch sử trở nên sống động hơn với xã hội đương đại.

Bảo tàng lịch sử và cách mạng khu Hồng Quảng khi thành lập chỉ là căn nhà đơn sơ, có cơ sở vật chất nghèo nàn lạc hậu. Bốn năm sau khi thành lập vào năm 1964, khu Hồng Quảng hợp nhất với tỉnh Hải Ninh thành tỉnh Quảng Ninh và Bảo tàng cũng đổi tên thành Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh. Sau khi được đổi tên, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh thực hiện nhiệm vụ chính của mình là“Tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân vùng mỏ và nhân dân các dân tộc Quảng Ninh”, góp phần không nhỏ trong công tác thực hiện công cuộc xây dựng và củng cố chính quyền còn non trẻ; văn hóa phục vụ kháng chiến và kiến quốc.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhất là giai đoạn đế quốc Mỹ leo thang ném bom miền Bắc, hoạt động của bảo tàng còn gặp nhiều khó khăn. Sau khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng giải phóng, đất nước được thống nhất, cả nước đi lên Chủ nghĩa xã hội, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh tiếp tục thực hiện nhiều cuộc triển lãm lưu động trên toàn tỉnh, và tại một số thành phố trong cả nước, thực hiện thêm nhiệm vụ “Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc”.  Đến năm 1990, UBND tỉnh Quảng Ninh giao trụ sở Công ty Xuất nhập khẩu Quảng Ninh để làm Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, tại số 165, đường Nguyễn Văn Cừ, thành phố Hạ Long. Tuy nhiên, đây cũng là giải pháp tình thế vì còn hạn chế điều kiện phát huy tối đa vai trò, chức năng của bảo tàng trong công tác bảo tồn, trưng bày và giáo dục truyền thống.

Với nhiều lần thay đổi địa điểm, nhưng cơ bản vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu nhiệm vụ của bảo tàng. Chính vì vậy Đảng bộ và chính quyền nhân dân tỉnh Quảng Ninh quyết định đầu tư xây dựng Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh. Công trình Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh được đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng từ tháng 9/2013 là công trình được gắn biển kỷ niệm 50 năm thành lập tỉnh. Công trình có quy mô lớn, có tổng diện tích trưng bày lên đến 2.000m2. Trong đó diện tích kho bảo quản, Khu hành chính là 400m2. Công trình nhà bảo tàng được xây dựng với thiết kế độc đáo, phù hợp công năng sử dụng của bảo tàng, đồng bộ hệ thống kỹ thuật, máy móc hiện đại phù hợp với xu thế và định hướng phát triển của tỉnh Quảng Ninh. Bảo tàng Quảng Ninh đưa vào hoạt động góp phần phục vụ nhu cầu tham quan, hưởng thụ văn hóa của công chúng, trở thành một điểm du lịch văn hóa hấp dẫn thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Trong những năm gần đây có thể nói là giai đoạn bứt phá. Sưu tầm hiện vật là khâu đầu tiên trong hoạt động trưng bày bảo tàng. Hoạt động nghiên cứu, sưu tầm của Bảo tàng luôn được quan tâm, chú trọng và diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau. Bảo tàng đã sưu tầm thông qua các cuộc nghiên cứu khảo cổ học. Đồng thời, sưu tầm thông qua việc tiếp nhận hiện vật hiến tặng từ các tổ chức, cá nhân; sưu tầm thông qua kế hoạch sưu tầm hàng năm; sưu tầm thông qua dự án sưu tầm, bổ sung hiện vật bảo tàng của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Hiện nay, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đang lưu giữ 12 bảo vật quốc gia; 10 bộ sưu tập hiện vật và khoảng hơn 60 ngàn hiện vật, hình ảnh. Không gian trưng bày Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh hiện nay đang trưng bày và giới thiệu tới công chúng với hơn 10 ngàn hiện vật, hình ảnh có giá trị lịch sử văn hoá của tỉnh nhà. Với cách bài trí trưng bày khoa học, hệ thống bảng biểu, phụ đề ngắn gọn đủ nội dung đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, học tập, tham quan... của công chúng. Đặc biệt, hiện nay tại bảo tàng đã áp dụng nhiều công nghệ vào công tác trưng bày làm cho các hiện vật hình ảnh thể hiện được hết các giá trị lịch sử, văn hoá. Qua hệ thống trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đã đưa quý khách tham quan hiểu rõ về lịch sử tỉnh Quảng Ninh với ba đặc trưng cơ bản là văn hóa biển, văn hóa công nhân mỏ và văn hóa các dân tộc tỉnh Quảng Ninh.

Năm 2018, Ban quản lý di tích và danh thắng sáp nhập vào bảo tàng, với chức năng nhiệm vụ mới Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đã tích cực tham mưu cho các cấp tiến hành tổ chức lập hồ sơ xếp hạng các văn hoá vật thể và văn hoá phi vật thể. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh có 636 di tích, trong đó có 2 di sản văn hoá được Unessco ghi danh (Vịnh Hạ Long và Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc); 8 di tích Quốc gia đặc biệt và 56 di tích Quốc gia, 101 di tích cấp tỉnh. Trong những năm gần đây, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đẩy mạnh việc nghiên cứu đánh giá và tham mưu lập hồ sơ văn hóa phi vật thể đến năm 2025 trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã có 15 di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia.

Việc phát huy giá trị di sản văn hóa còn được gắn với hoạt động học tập tại trường học. Chương trình giáo dục lịch sử địa phương đưa vào trong các cấp học đã được bảo tàng triển khai sâu rộng, thông qua việc tổ chức tham quan, nghiên cứu, học tập, tổ chức sinh hoạt truyền thống về các nhân vật, sự kiện lịch sử. Bảo tàng đã phối hợp với các tập thể và cá nhân tổ chức phục vụ thành công một số các sự kiện chính trị có quy mô quốc gia, quốc tế thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Thời gian qua, tích cực tham gia vào chương trình quốc gia về chuyển đổi số, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh luôn chú trọng ứng dụng khoa học công nghệ vào phục vụ công tác trưng bày. Qua đó, Bảo tàng đã được trang bị hệ thống truyền công năng hiện đại, đồng bộ và màn hình cảm ứng tra cứu thông tin các loại cùng một trung tâm điều khiển âm thanh, ánh sáng, trình chiếu hiện đại. Cùng với đó, Bảo tàng Quảng Ninh đã đưa vào hoạt động thử nghiệm ứng dụng bảo tàng ảo 3D trên Website. Cụ thể, đã đầu tư đồng bộ cơ sở hạ tầng, đưa những thiết bị hiện đại vào thông tin trưng bày, hệ thống màn hình phụ trợ cho việc trưng bày, nghiên cứu triển khai hệ thống thuyết minh tự động audio guide, hệ thống mã QR code, hệ thống bảo tàng ảo. Bảo tàng cũng tận dụng những thành tựu của chuyển đổi số để đưa lên các trang web và fanpage. Các trang này hoạt động hiệu quả trong việc đăng tải các thông tin, bài viết giới thiệu về hoạt động của bảo tàng và các giá trị văn hoá trên địa bàn tỉnh tới đông đảo công chúng trong và ngoài nước. Đây cũng là nơi tra cứu các thông tin và tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh tỉnh Quảng Ninh.  Nhằm mục tiêu phục vụ du lịch, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đang khai thác có hiệu quả những ứng dụng của chuyển đổi số. Trong thời gian tới, tận dụng triệt để thành tựu của cuộc cách mạng 4.0 để thu hút khách tham quan là cách mà Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đang triển khai, nhằm đưa các hiện vật đến gần hơn với nhân dân và du khách.

Nối tiếp truyền thống vẻ vang, đáng tự hào của các thế hệ đi trước, những người làm công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa hôm nay đang tích cực xây dựng Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh không chỉ là thiết chế văn hóa có chức năng sưu tầm, bảo quản, nghiên cứu, trưng bày, giới thiệu di sản văn hóa của miền đất địa đầu Đông Bắc đất nước, không những là mô hình tiêu biểu trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn đóng góp quan trọng vào sự phát triển du lịch, công nghiệp văn hóa, mô hình đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ về chi thường xuyên.[2]

Với sự cố gắng không ngừng nghỉ của các thế hệ viên chức và người lao động của bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đã đạt được những thành tích đặc biệt trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản và tuyên truyền truyền thống vẻ vang lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh. Chính vì vậy, để ghi nhận những thành tích đặc biệt đó. Năm 2020, Chủ tịch nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba “Đã có thành tích xuất sắc trong công tác từ năm 2015 đến năm 2019, góp phần vào sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”. Đây là niềm vinh dự, tự hào lớn lao của các thế hệ làm công tác văn hoá của tỉnh Quảng Ninh nói chung, của viên chức và người lao động Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh nói riêng. Trên tiến trình hội nhập và phát triển, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của mình, luôn ghi sâu lời dạy của Bác: “Văn hoá phải soi đường cho quốc dân đi, muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì phải phát triển kinh tế và văn hoá”. Lời căn dặn thiêng liêng ấy chính là kim chỉ nam cho mọi hoạt động chuyên môn, là nguồn động lực để bảo tàng không ngừng đổi mới, sáng tạo, gắn bảo tồn với phát huy, gìn giữ và lan toả. Trên hành trình đổi mới và hội nhập, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh tiếp tục khẳng định vị thế là một trung tâm văn hoá kiểu mẫu, là chiếc cầu nối bền chặt giữa quá khứ hào hùng và hiện tại năng động, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn dân tộc, làm rạng danh truyền thống cách mạng và văn hoá vùng Mỏ anh hùng. Với khát vọng cống hiến và tinh thần trách nhiệm, Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh nguyện giữ vững ngọn lửa đam mê, đưa giá trị di sản lan toả sâu rộng trong cộng đồng, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hoá Việt Nam trong thời kỳ mới.

Tài liệu tham khảo: