Tại Quảng Ninh, những tư liệu và hiện vật về Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh, đã đem đến cho người xem những hình ảnh chân thực, sinh động về Vùng mỏ anh hùng trong cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Trong không gian tầng 2 của Bảo tàng tỉnh, các hiện vật và tư liệu về Chiến thắng trận đầu được trưng bày với thiết kế rất độc đáo, hấp dẫn giống như trong khoang một chiếc máy bay.

Không gian này gợi nhớ những trận chiến bắn rơi máy bay Mỹ. Đó là những hiện vật tiêu biểu như: Mũ phi công, giầy, một số cẩm nang đồ ăn tự kiếm bằng tiếng Anh và tư trang của viên Trung úy phi công Mỹ E.Alvarez; mảnh xác của máy bay Mỹ bị bắn rơi ở Hòn Gai ngày 5/8/1964; Tổng đài điện thoại của Bưu điện Hòn Gai sử dụng bảo vệ mạch máu thông tin liên lạc trong trận Mỹ bắn phá Hòn Gai ngày 5/8/1964. 

Đó còn là thùng đạn 14,55mm mà binh nhất Đổng Quốc Bình dùng để tiếp tế đạn cho các đồng đội chiến đấu trên tàu 124 Hải quân; hộp đầu nổ đạn dùng trong trận đánh ngày 5/8/1964 tại Hòn Gai. Bên cạnh đó, còn nhiều tư liệu hiện vật là tang vật trong chiến tranh không lực của Mỹ ở Quảng Ninh những năm sau đó đến năm 1972.

Đó còn là hồ sơ lý lịch quân nhân, lý lịch đoàn viên và sổ tay của một số chiến sĩ trực tiếp chiến đấu đánh thắng trận đầu, báo cáo của Bộ Tư lệnh hải quân tổng kết trận chiến, sơ đồ Đại đội 4 Trung đoàn ra đa 291, tổng đài 10 cửa và máy điện thoại của Tiểu đoàn 217, thư từ kỷ vật của các liệt sĩ... Những hiện vật tiêu biểu đang được trưng bày tại triển lãm “60 năm âm vang Chiến thắng trận đầu” do Bảo tàng Phòng không - Không quân phối hợp với Bảo tàng Hải quân và Bảo tàng Quảng Ninh tổ chức tại Hà Nội. Sau đó, triển lãm sẽ được đưa về trưng bày tại Bảo tàng Quảng Ninh vào cuối tháng 8/2024. 

Triển lãm giới thiệu hơn 300 tư liệu, hiện vật chia làm 5 phần: Sẵn sàng thế trận trên không, trên biển; sự kiện Vịnh Bắc Bộ và cuộc hành quân “Mũi tên xuyên”; trận đánh lịch sử ngày 5/8/1964; ý nghĩa và sức lan tỏa của chiến thắng; nêu cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ bầu trời Tổ quốc.

Các bức ảnh liên quan đến sự kiện này hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Quảng Ninh gồm có: Ảnh Tổng thống Mỹ Giôn-Xơn ký sắc lệnh đánh phá miền Bắc Việt Nam bằng không quân và hải quân, tàu sân bay của Mỹ từ căn cứ hạm đội 7 để máy bay xuất phát gây tội ác, tàu tuần tiễu 79 tấn Đoàn 130 hải quân chiến đấu chống chiến tranh phá hoại.

Bức ảnh Trung úy phi công Mỹ E.Alvarez bị bắt do nhà báo Công Vượng chụp, ảnh Khẩu đội phòng không khu phố Bạch Đằng - Hòn Gai bắn máy bay Mỹ ngày 5/8/1964, ảnh Bác Hồ tuyên dương công trạng của các lực lượng hải quân và phòng không không quân vào ngày 7/8/1964, ảnh trận địa pháo cao xạ 88 tiểu đoàn 217 chiến đấu, ảnh tự vệ Xí nghiệp Bến Hòn Gai chiến đấu, ảnh 2 nữ điện báo viên Vi Thị Mến và Nguyễn Thị Thủy ở Bưu điện Bãi Cháy dũng cảm đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt. 

Bên cạnh hình ảnh Chiến thắng trận đầu còn nhiều bức ảnh tư liệu quý khác về chiến tranh của các tác giả, cố Nghệ sĩ nhiếp ảnh Công Vượng, Trương Thái, Tiến Giới, Anh Kết, Đoàn Đạt, Quang Sơn... Những tấm ảnh một thời ấy sẽ còn được những người đương thời nhắc mãi như: “Tự vệ Nhà máy điện Cọc 5”, “Nữ dân quân tự vệ” (của cố Nghệ sĩ nhiếp ảnh Công Vượng), “Nhân dân Hòn Gai tuần hành thể hiện quyết tâm giành độc lập”, “Giải lao trên chiến hào” (của cố Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trương Thái), “Sinh hoạt trong hang đá của công nhân”, “Đào hầm trú ẩn” (của cố Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Đạt)...

Các bức ảnh thể hiện hình ảnh Quảng Ninh đầy đau thương dưới sự tàn phá của bom Mỹ nhưng quân và dân vẫn đồng lòng vừa sản xuất vừa trực tiếp chiến đấu ngay trên công trường, hầm mỏ trong những năm tháng chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, bảo vệ bầu trời Vùng mỏ. Cựu chiến binh Phạm Khắc Định, từng là Trung đội trưởng Trung đội 2, thuộc Đại đội 141, Tiểu đoàn Pháo phòng không 217, đơn vị trực tiếp bắn rơi máy bay Mỹ, góp phần làm nên Chiến thắng trận đầu ngày mùng 2 và 5/8/1964, chia sẻ: “Tôi vô cùng xúc động khi rất lâu rồi mình mới được quay trở lại Bảo tàng Quảng Ninh để tận mắt chứng kiến những hiện vật về Chiến thắng trận đầu mà tôi và nhiều đồng đội là những nhân chứng lịch sử đã góp phần làm nên. Những hiện vật đã tái hiện phần ký ức của chúng tôi thời trẻ, phần ký ức oanh liệt của Vùng mỏ anh hùng.”

Những hiện vật, tư liệu hình ảnh tái hiện những mảnh ghép ký ức vô cùng giá trị, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử hào hùng của dân tộc, tinh thần quyết chiến, quyết thắng của quân và dân Quảng Ninh trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, bảo vệ quê hương, đất nước.

An Thủy Ninh – BTQN